Son vaxtlar dünyada istehlakın azaldılması, hətta şəkərdən tamamilə imtina edilməsi meyli olsa da, o, strateji məhsul olaraq qalır. Mütəxəssislər və adi istehlakçılar dünya bazarında bu ilin əvvəlindən bəri müşahidə olunan şəkərin bahalaşmasını həyəcanla izləyirlər. Şəkər üçün bahalaşma bir çox proqnozları keçib və dörd ildə maksimuma çatıb.
Qiymət artımlarında əsasən şəkər ixrac edən ölkələrdəki əlverişsiz vəziyyəti səbəb göstərirlər. Şəkər çuğunduru əkilən sahələrin azalması da göstərilən səbəblər sırasındadır. Bahalaşmada koronavirus pandemiyası da rol oynadı. Bəzi ölkələr daxili bazarı qorumaq üçün qabaqlayıcı bir tədbir olaraq idxal rüsumlarını artırdı.
Ölkəmizdə şəkərin bahalaşmasını gözlənilirmi? Daxili istehlakçıları narahat edən sual budur.
Ölkəmiz şəkər istehsal edir, eyni zamanda xaricdən həm də xam şəkər idxal edir. Beləliklə, keçən il Azərbaycana xam şəkər və şəkər idxalı 103 milyon dollar dəyərində 296,2 min ton təşkil edib ki, bu da 2019-cu illə müqayisədə 14,5% azdır.
İqtisadçı ekspert Fuad Əlizadənin AYNA-ya dediyinə görə, dünyada şəkər qiymətləri bir neçə il əvvəl güclü şəkər istehsalının olması və şəkərin ucuzlaşmasına səbəb olması səbəbindən bahalaşmağa başladı: "Məsələn, Rusiyada həddindən artıq istehsal və aşağı qiymətlər bu məhsulda ixtisaslaşmış bəzi müəssisələri iflas həddinə gətirib çıxardı. Buna görə şəkər çuğunduru əkinini azaltmağa başladılar və bu da qiymətlərin artmasına səbəb oldu”.
"Bundan əlavə, əsas şəkər ixracatçılarından biri olan Braziliyada şəkər qamışı təkcə şəkər istehsalı üçün deyil, həm də etil spirti istehsalı üçün istifadə olunmağa başladı. Ümumiyyətlə, bu və ya digər məhsulun qiymətinin bahalaşması və enməsi dünya bazarında normal bir hadisədir”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Əlizadə müəyyən miqdarda xammal və şəkər aldığımızı xatırladıb: "Ancaq İmişlidə yerli şəkər çuğundurundan şəkər istehsal edən öz zavodumuz da var. Zavodun istehsal gücü əhalinin bu məhsula olan tələbatını ödəməyə imkan verir. Dünya şəkər qiymətlərindəki artım yerli bazara da təsir edə bilər, ancaq istehsal və xammal bazamız onu yumşaltmağa imkan verəcək. Şəkər çuğunduru yetişdirilməsi ölkəmizdə ən perspektivli sahələrdən biridir. Amma biz istehsal həcmlərini əhəmiyyətli dərəcədə artırmalıyıqmı? Nəyin yetişdirilməsinin daha sərfəli olduğunu analiz etmək lazımdır. Məsələn, pambıq şəkər çuğundurundan daha gəlirli ola bilər”.
Qeyd edək ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2021-ci ilin yanvar-may aylarında ölkədə 5100 hektarda şəkər çuğunduru əkilib ki, bu da keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4% çoxdur.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev AYNA-ya şərhində deyib ki, şəkərin müəyyən dərəcədə bahalaşmasına səbəb ola biləcək daxili amilləri də nəzərə almaq lazımdır: "Bunlar mövsümi səbəblərdir. Yayda qışa hazırlıq lazım olduğu üçün şəkərə böyük tələbat var - cem, kompot və s. düzəldilir. Qlobal bahalaşmaya gəlincə, bunun səbəbi şəkər çuğunduru və şəkər qamışı becərilməsi sahəsində ixtisaslaşmış ölkələrdə quraqlıq yaşanması ilə bağlıdır”.
"Bu, ilk növbədə Braziliya ilə bağlıdır. 2020-ci ilin dekabrında Taylandda davam edən yağışlar məhsuldarlığa mənfi təsir etdi. Rusiyada logistika problemləri müşahidə edildi. Ruslar daha çox şəkər ixrac etməyə başladılar və qiymətə təsir edən daha yüksək ixracat vergisi tətbiq etdilər”, - deyə ekspert vurğulayıb.
Ölkənin şəkər bazarındakı vəziyyətdən danışan Ağayevin sözlərinə görə, xam şəkər alırıq, sonra da ondan hazırladığımız məhsulun bir hissəsini bəzi ölkələrə ixrac edirik: "Bir vaxt şəkər tozunun idxalına hər il 149 milyon dollar xərcləyirdik. O zaman öz istehsalımız yox idi, amma nəzərə almalıyıq ki, əhali artmaqdadır, şəkərdən istifadə edən sahələr inkişaf etməkdədir, yəni buna getdikcə daha çox ehtiyac var”.
Mərkəz rəhbəri qeyd edib ki, şəkər istehsalı üçün ölkəmizdə yüksək keyfiyyətli şəkər çuğunduru yetişdirilir, çünki içərisindəki şəkər nisbəti 14%-ə çatır: "Əsasən İmişli, Sabirabad, Saatlı bölgələrində, Naxçıvanda kifayət qədər miqdarda çuğundur yetişdiririk. Dövlət şəkər çuğunduru əkən fermerlərə dəstək verir, lakin vəsaitlərin artırılması lazımdır. İndi pambıqçılığa üstünlük verilərək, bu istiqamətə daha az diqqət yetirilir. Ancaq nəzərə alınmalıdır ki, şəkər çuğunduru uzun müddət saxlanılmır, tez xarab olur və ölkədə onun saxlanılması ilə bağlı problemlər var. Şəkər çuğunduru əkilən sahələrdən 80 km radiusda onun emalı üçün zavodların olması lazımdır. Digər bir problem ölkədə şəkər istehsalında inhisarın olmasıdır və bu da bu sahənin inkişafına mane olur”.
“Şirin bahalaşma” gözləntisi: Təbii və süni səbəblərdən... - Ekspertlər danışır
