Yerli banklar fermer təsərrüfatlarına kredit verməkdə maraqlı deyil və bunun səbəbləri var. Ekspertlər tərəfindən dəfələrlə qeyd edilib ki, bir çox amillər fermerlərə kredit verməyə mane olur. Həmin amillər sırasında inkişaf etmiş sığorta mexanizminin olmaması, yüksək risklər, məhsuldarlığa təsir edən gözlənilməz hava şəraiti və sairi qeyd etmək olar.
Bundan əlavə, kənd yerlərində daşınmaz əmlakın ucuz olması kəndlilərin özəl banklar tərəfindən maliyyələşdirilməsinə ciddi maneə olan səbəblərdən biridir. Kommersiya bankları onu girov kimi qəbul etməkdən imtina edir.
Yüksək dərəcədə aktuallıq kəsb etdiyinə görə, qeyd olunan bu problemə "Azərbaycan regionlarının 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının birinci ilinin yekunlarına dair son konfransında toxunuldu. Dövlət başçısı, əksər hallarda bankların ölkənin bölgələrində və kənd yerlərində yerləşən əmlakı girov kimi qəbul etməmələrinə diqqət yetirdi.
Nəticədə fermerlərin müraciətləri rədd edilir və ya kreditlərin verilməsi prosesi ləngiyir. Eyni zamanda, kredit təşkilatları girov kimi daşınmaz əmlak tələb edir, həmin daşınmaz əmlakın dəyəri də kredit məbləğindən çox olmalıdır. Bütövlükdə kənd yerlərində fəaliyyət göstərən müəssisələrə və sahibkarlıq subyektlərinə kredit vermək dövlətin çiyinlərinə düşür.
İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarov da konfransdakı nitqində qeyd etdi ki, sahibkarlara dəstək mexanizminin qeyd-şərtsiz səmərəliliyinə baxmayaraq, dövlətin biznesə kredit vermək üçün yeganə mənbəyi ola bilməz, çünki bu sahədə aparıcı rol oynamalı olan bank sektorudur. Bununla yanaşı, özəl maliyyə qurumlarının uzunmüddətli maliyyələşdirmədə payı hələ də azdır.
Bank mütəxəssislərinin fikrincə, kəndlilərin həqiqətən dəyərli əmlakları yoxdur. Üstəlik, onların yaşadıqları evlər də əksər hallarda Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrində qeydiyyata alınmır. Və bu da bank krediti almaqda çətinlik yaradan səbəblərdən biridir. Sözügedən problem paytaxtda, rayon mərkəzlərində və ölkənin bölgələrində də aktualdır. Paytaxtda, hesablamalara görə, qanunsuz tikililər əmlak bazarının 30-40%-ni təşkil edirsə, ətraf yerlərdə bu üzücü rəqəm daha yüksəkdir. Binaların 90%-i dövlət reyestrində qeyd olunmur.
Araşdırmaçıların fikrincə, bu məsələ İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyinə keçən Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi tərəfindən həll edilməli idi. Beləliklə, risklər və əmlak sənədlərinin olmaması kənd sakinlərinin banklardan kredit almalarına mane olan başqa bir haldır. Bundan əlavə, yüksək risklər banklar vasitəsilə kənd təsərrüfatına kredit ayırmağa mane olur. Dəfələrlə qeyd edilib ki, kənd təsərrüfatına verilmiş kreditlər, vəsaitlərin geri qaytarılmaması kimi çox böyük təhlükə ilə üzləşir. Çünki bu sektorda çalışan insanların biznesini təsdiqləyən rəsmi sənədləri və maliyyə hesabatları yoxdur.
Banklar da onların "ödəyəcəyik” kimi vədlərinə inanmır ki, bu da kəndlilərə kredit verilməsində ən böyük problemdir. Ailə təsərrüfatı olan bir fermer maliyyə-kredit şöbəsinə gəlir və deyir: "Bizə 50 min manat kredit verin”. Bəs onun biznesini necə qiymətləndirmək olar? Bir qayda olaraq, kəndlilərin təsərrüfat gəlirliyini təsdiqləyən heç bir sənəd yoxdur və s.
Güman ki, onlara mal-qara almaq, bəzi əkin-biçin üçün kredit götürmək lazım gəlir. Lakin mal-qaranın itirilməsi, məhsulun ərsəyə gəlməməsi kimi hallara zəmanət verilmir. Təbii ki, özünü qorumaq üçün bank daşınmaz əmlak girovunu tələb edir və bahalı girov tələb edən biznesi qiymətləndirməyi öhdəsinə götürmür. Fermerin nə edəcəkləri ilə bağlı məsələ isə banka maraqlı deyil.
Belə vəziyyətdə fermerlərə kredit vermək, iqtisadiyyatın prioritet sahələrini hərtərəfli dəstəkləmək dövlətin üzərinə düşür. Bu il sahibkarlara güzəştli şərtlərlə 200 milyon manata qədər kredit veriləcəyini söyləmək kifayətdir və son illərdə biznesə güzəştli şərtlərlə 2 milyard manatdan çox kredit verilib. Üstəlik, bu vəziyyətdə belə kreditlərə nəzarəti gücləndirmək, eləcə də biznes layihələrini nəzərdən keçirmək lazımdır. Axı, təhlillər göstərir ki, bir iş yeri açmaq üçün çox iri məbləğlər sərf edilir.
Bankların “qorxulu yuxusu” olan təbəqə... - Onlara niyə kredit verilmir?
