"Sərhədlərin dəqiqləşdirilməsinə gəldikdə, 1920-ci ildə SSRİ-nin tərkibinə daxil olarkən, hansı respublika hansı sərhədlərlə ora girmişdisə, həmin sərhədlərlə də oradan çıxmalıdır. Putinin özü də dəfələrlə deyib ki, bəzi respublikalar SSRİ-yə az torpaqla girib, çox torpaqla çıxıblar. Bunlardan ən birincisi Ermənistandır. Ermənistan Sovet İttifaqına az torpaqla girib, çox torpaqla çıxdı. Buna görə də, sərhədlər dəqiqləşdirilərkən SSRİ xəritələrinə baxmaq lazımdır”.
Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri Sərdar Cəlaloğlunun Teleqraf.com-a müsahibəsini təqdim edirik.
- Ermənistan və Azərbaycan arasında kommunikasiyaların açılması və sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı maraqlı müzakirələr gedir. Sizin bu yöndə gözləntiniz nədir? Rusiya xarici işlər naziri ötən gün erməni həmkarı ilə görüşündə də bu məsələlər haqda danışdı.
- Rusiya birtərəfli qaydada, Azərbaycanla məsləhətləşmədən sərhədlərin dəqiqləşdirilməsi ilə bağlı ortaya mövqe qoyur. Bu, Azərbaycanın suverenliyinin məhdudlaşdırılmasına cəhd və ya ən azı hörmətsizlik əlamətidir. Beynəlxalq suveren bərabərlik hüququ var. Buna görə, BMT-yə üzv olan dövlətlərin hamısı eyni suveren hüquqlara malikdir. Heç kim Azərbaycan əraziləri ilə bağlı qərar qəbul edə bilməz. Azərbaycan konstitusiyasında ərazilərimizlə bağlı maddədə birmənalı şəkildə göstərilir ki, Azərbaycan ərazilərinin və ya sərhədlərinin dəyişdirilməsi ümumxalq referendum yolu ilə həyata keçirilə bilər. Bu, özünü 11-ci maddədə göstərir. Buna görə də, Rusiya liderlərinin Azərbaycan əraziləri ilə bağlı verdiyi bəyanatlar konstitusiyamıza hörmətsizlikdir.
Sərhədlərin dəqiqləşdirilməsinə gəldikdə, 1920-ci ildə SSRİ-nin tərkibinə daxil olarkən, hansı respublika hansı sərhədlərlə ora girmişdisə, həmin sərhədlərlə də oradan çıxmalıdır. Putinin özü də dəfələrlə deyib ki, bəzi respublikalar SSRİ-yə az torpaqla girib, çox torpaqla çıxıblar. Bunlardan ən birincisi Ermənistandır. Ermənistan Sovet İttifaqına az torpaqla girib, çox torpaqla çıxdı. Buna görə də, sərhədlər dəqiqləşdirilərkən SSRİ xəritələrinə baxmaq lazımdır.
Rusiya Krımı da SSRİ-nin məlum xəritələrinə görə işğal edib. Özü isə həmin xəritələr əsasında həmin əraziləri geri qaytardığını deyir. Əgər bu, Rusiya üçün keçərlidirsə, Azərbaycan üçün də keçərli olmalıdır. Buna görə də, mütləq 1920-ci ilin xəritələri əsas götürülməlidir. 9000 kvadrat kilometrlə SSRİ-nin tərkibinə daxil olan Ermənistan 21 min kvadrat kilometrlə çıxıb. Bizim təxminən 12 min kvadrat kilometr ərazimizi mənimsəyib. İndi bu ərazilər qaytarılmalıdır. Məsələnin yeganə düzgün və ədalətli həlli budur.
- Sizcə, proses siz dediyiniz kimi yekunlaşa bilərmi?
- Bunun üçün gərək çox ciddi siyasi, diplomatik işlər görülsün. Eyni zamanda, Rusiya və Türkiyə arasında müəyyən məsələlərdə razılaşma olmalıdır. Bu, bizim maraqlarımıza uyğun deyil, amma hər halda düşünürəm ki, Azərbaycan bu məsələdə mümkün qədər çox çalışmalı və müraciət etməlidir.
- Ümumiyyətlə, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi ilə Ermənistan və Azərbaycan arasındakı bir əsrlik qarşıdurma başa çatacaqmı?
- Bu, çətin görünür. Hesab edirəm ki, bu qarşıdurma çox çətin başa çatacaq. Çünki Ermənistanın yerləşdiyi ərazilərin hamısı vaxtilə Azərbaycana məxsus olub. Ruslar bu torpaqları bizdən alıb ermənilərə veriblər. Açığını deyim ki, ən azı Ermənistan Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməyənə qədər bu qarşıdurma davam edəcək.
- Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın G-20-nin Romada keçirilmiş sammiti çərçivəsində Cənubi Qafqazdakı prosesləri amerikalı və fransalı həmkarları ilə müzakirə etdiyi bildirildi. Sizcə, bu, Qərbin Türkiyəni bölgədə tərəf və geosiyasi oyunçu kimi qəbul etməsi deməkdirmi?
- Əlbəttə, qəbul olunur. Bu görüşlər göstərdi ki, istəsələr də, istəməsələr də Türkiyənin bölgədəki rolu və nüfuzunu qəbul edirlər. Artıq bu yöndə Türkiyə ilə hesablaşırlar. Qənaətimə görə, Türkiyənin bölgəmizdəki yeri, nüfuzu və mövqeyi getdikcə daha da güclənəcək. Türkiyə bölgədə öz mövqeyini tutub və bir geosiyasi oyunçu kimi özünü sübut edib.
- Türkiyə lideri Romada "Altılıq” platforması ətrafında da müzakirə aparıb. Bu platformanın perspektivi varmı?
- Bununla bağlı həddindən artıq problemlər və ya həll edilməli olan məsələlər var. Əvvəla, Gürcüstan və Rusiya arasında ciddi problemlər mövcuddur. Bundan başqa, İran və Azərbaycan, İran və Türkiyə arasında problemlər var. Eləcə də, Türkiyə və Rusiya arasında bu kimi problemlərin olduğunu deyə bilərik. Amma açığını deyim ki, xoş niyyət göstəriləcəyi təqdirdə, bunlar həll edilən problemlərdir. Əlbəttə, heç nə asan həll olunmur, çətinliklər həmişə olur. Amma buna baxmayaraq, biz gərək bu çətinlikləri dəf edək. Bu altı dövlət öz aralarında razılaşacağı və bir-birinin suverenliyinə hörmət edəcəyi təqdirdə, həqiqətən də bu bölgədə çox ciddi əməkdaşlıq imkanları yaranacaq.
- Bəs həm bu təşəbbüsə, həm də Zəngəzur dəhlizi layihəsinə etirazçı mövqedə dayanan İran son nəticədə hansı mövqeyi seçə bilər?
- Dediyim kimi, burada təkcə İranın yox, Gürcüstanın da seçimindən çox şey asılıdır. Bilirsiniz ki, Rusiya Gürcüstanın xeyli ərazisini işğal edib. Nə Azərbaycan, nə də Türkiyə bu işğalı tanıyır. İndi bu məsələ yoluna qoyulmalıdır. Eyni zamanda, İran və Azərbaycan arasında Cənubi Azərbaycanla bağlı çox ciddi fikir ayrılığı var. O cümlədən, İran və Türkiyə arasında ciddi anlaşılmazlıqlar mövcuddur. Belə məsələlər düşündüymüz kimi, asan həll olunmur. Yəni problemlər çoxdur, əvvəlcə bunlar həllini tapmalıdır. Açığını deyim ki, problemləri asanlıqla yoluna qoymaq asan deyil.
“12 min kvadrat kilometrlik ərazi Azərbaycana qaytarıla bilər”
