Ekspertlər hesab edir ki, dünyada qiymətlər aşağı düşübsə, bizdə də düşməlidir Yerli iqtisadçılar ölkəyə idxal olunan premium markalı benzinin qiymətlərinin artacağını gözləyirlər - idxal olunan neft məhsullarına tətbiq edilən aksiz vergilərinin artması ilə əlaqədar. Bu, gələn il sözügedən dolayı vergidən büdcə daxilolmalarının artımı ilə bağlı proqnozlarla ifadə edilir. Gələn ilin büdcə proqnozlarına əsasən, neft məhsullarının idxalı üzrə aksiz vergilərindən dövlət xəzinəsinə daxilolmalar təxminən 43 faiz artacaq. İdxal olunan neft məhsulları arasında “Premium Euro-95" və "Super Euro-98" markalı benzin növləri xüsusi yer tutur. Aksiz vergilərinin artırılması şəraiti bu növ avtomobil yanacağının qiymətinin artmasının mümkünlüyündən xəbər verir. “Gələn il idxal olunan benzinin qiyməti qalxa bilər, çünki hökumət ölkəyə idxal olunan neft məhsullarına vergiləri artırmağı planlaşdırır”, - deyə iqtisadçı ekspert Zöhrab İsmayıl AYNA-ya bildirib. Onun sözlərinə görə, gələn ilin büdcəsinin gəlir hissəsində neft məhsullarının idxalına tətbiq edilən aksiz vergiləri üzrə daxilolmaların 42,9 faiz artırılması nəzərdə tutulur: “Əgər bu il bundan 14 milyon manat qazanmağı planlaşdırırlarsa, gələn il 20 milyon manat olacaq”. Analitikin fikrincə, ölkəyə idxal olunan avtomobil yanacağının premium markalı qiymətlərinin artması “xalq” markası "Aİ-92"ni də arxasınca apara bilər. Xaricdən gətirilən brentlərin nə qədər artacağını söyləmək hələ çətindir. Amma artımın ən azı 10 faiz olacağı ilə bağlı təkliflər var. Hesab olunur ki, xaricdən idxal olunan benzinin qiymətinin artması ümumi bazar həcminin cəmi 3-4 faizini təşkil etdiyindən sosial-iqtisadi vəziyyətə o qədər də təsir etmir. Ən məşhur brent olan yerli istehsal "Aİ-92" indi 1 AZN-ə (İ 0.538) satılır. Onun dəyəri və dizelin qiyməti Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilir. Xaricdən gətirilən "Aİ-95" və "Aİ-98" benzinlərinin qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənmir. Belə hesab edilir ki, lüks brentlərin dəyərini bazar müəyyən edir. Hazırda Aİ-95 - 2 AZN (İ 1.076); "Aİ-98" - 2,30 AZN (1,238 avro), LPG - 0,65 AZN (İ 0,350) təşkil edir. Bu arada Neft Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban hesab edir ki, ölkəyə idxal olunan avtomobil yanacağının premium markalı qiymətlərinin artması “xalq” markası "Aİ-92"ni də arxasınca apara bilər. “Xaricdən gətirilən brendlərin nə qədər artacağını söyləmək hələ çətindir. Amma artımın ən azı 10 faiz olacağı ilə bağlı təkliflər var. Hesab olunur ki, xaricdən idxal olunan benzinin qiymətinin artması ümumi bazar həcminin cəmi 3-4 faizini təşkil etdiyindən sosial-iqtisadi vəziyyətə o qədər də təsir etmir. Ən məşhur brend olan yerli istehsal "Aİ-92" indi 1 AZN-ə (İ 0.538) satılır. Onun dəyəri və dizelin qiyməti Tarif Şurası tərəfindən müəyyən edilir. Xaricdən gətirilən "Aİ-95 və "Aİ-98" benzinlərinin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənmir. Belə hesab edilir ki, lüks brentlərin dəyərini bazar müəyyən edir. Hazırda "Aİ-9" - 2 AZN (İ 1.076); "Aİ-98" - 2,30 AZN (1,238 avro), LPG - 0,65 AZN (İ 0,350) təşkil edir. Vüsalə Əhmədova dövlət büdcəsində kəsir yaranmasının səbəblərini açıqladı Vüsalə Əhmədova İqtisadçı-alim Vüsalə Əhmədova mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a dedi ki, 2021-ci ildən etibarən "Aİ-95" və "Aİ-98" markalı benzinin qiymətində ard-arda yüksəlmə baş verib: “2021-ci ilin iyun ayında "Aİ-95 premium" markalı benzinin qiyməti 1.25 manatdan 1.40 manata qaldırıldı. Üzərindən heç bir ay keçməmiş iyul ayında "Aİ-95 premium" markalı benzinin qiyməti təkrar qaldırılaraq 1.45 manat oldu. 2021-ci ilin sentyabr ayında "Aİ-95 premium" markalı benzinin qiyməti 1.45 manatdan 1.60 manata, "Aİ-98 super" markalı benzinin qiyməti isə 1.60 manatdan 1.90 manat yüksəldildi. 2022-ci ilin iyul ayından etibarən isə Aİ-95 markalı benzinin qiyməti 2 manat, "Aİ-98" markalı benzinin qiyməti isə 2.30 manatdır. SOCAR açıqlama verərək, “premium” və “super” markalı benzinin Azərbaycanda istehsalının olmadığını, “SOCAR Petroleum” şirkəti tərəfindən xaricdən idxal olunduğunu və qiymətlərinin dünya bazar qiymətindən asılı olduğunu əsas gətirmişdi. Bundan başqa, neft emalı zavodunun modernizasiya ediləcəyi, 2022-ci ildən etibarən yüksək keyfiyyətli yanacaq istehsalına başlanılacağı və bundan sonra qiymətləri Azərbaycanın tənzimləyəcəyi bildirilirdi. Görünən odur ki, zavodda modernizasiya işləri yekunlaşmayıb və nə zaman yerli istehsala başlanılacağı da hələ ki məlum deyil. Modernizasiya və yenidənqurma işlərindən sonra da benzinin ucuzlaşacağını zənn etmirəm. Emal prosesindəki xərclər bəhanə gətirilərək qiymətlərin yenidən qaldırılacağı gözləniləndir. Məlumdur ki, son bir neçə ildə neftin qiyməti kəskin yüksəldi, hazırda “Azeri Lighat” markalı neftin 1 barelinin qiyməti 77.82 ABŞ dollarıdır. 2024-cü ilin ilk yarısında neftin 1 barelinin qiymətinin 5 dollar daha yüksələcəyi proqnozlaşdırılır. Hətta bəzi proqnozlara görə, Yaxın Şərqdə baş verən geosiyasi gərginliyə bağlı olaraq neftin 1 barelinin qiyməti 120 dollara qədər yüksələ bilər. Neftin dünya bazar qiymətində yüksəlmə baş verərsə, "Aİ-95" və "Aİ-98" markalı benzinin də qiymətində yüksəlmə qaçılmaz olacaq. Neft ixrac edən bir ölkə olaraq düşünürəm ki, ən azından Azərbaycanda istehsal olunan “Aİ-92" markalı benzinin və dizel yanacağının qiyməti sabit saxlanıla bilər. Yanacağın qiymətinin yüksəlməsi hər zaman bütövlükdə istehlak bazarına ciddi təsir göstərib. Kənd təsərrüfatı məhsullarının, nəqliyyat və qeyri-ərzaq mallarının qiymətində yüksəlməyə səbəb olacaq”. Natiq Cəfərli: “Dini və etnik məsələlər çox həssasdır, “tezalışan”dır, təxribatlara uymamalıyıq...” Pravda.az Natiq Cəfərli: “Vergi artsa belə, qiymət artmamalıdır, çünki...” İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli də mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a fikirlərini bildirdi. O dedi ki, digər benzin növlərini dövlət tənzimləyir: “Orada qiymət artımı olacaqsa, deməli Nazirlər Kabinetinin qərarı və Tarif Şurasının vasitəsilə olacaq. Amma "Aİ-95" və "Aİ-98" markalı, "Premium" markalı benzinlə bağlı Azərbaycanda çox qəribə bir situasiya yarandı. Bunu bir neçə ilə əvvəl dövlət tənzimləməsindən çıxardılar, amma elan etdilər ki, burada rəqabətli mühit olacaq. Kim istəsə gətirə bilər, sata bilər. Bazarda müxtəlif keyfiyyətli, müxtəlif qiymətli “Premium” markalı benzinlərin olması gözlənilirdi. Amma bu baş vermədi, əksinə, inhisarçılığın başqa bir növünə keçdi. SOCAR-ın törəmə şirkəti vasitəsilə gətirilir. Başqa heç kim premium markalı benzini ölkəyə gətirib sata bilmir. Bu da nəticə etibarilə dövlət tərəfindən deyil, SOCAR tərəfindən qiymətin müəyyənləşdirilməsinə səbəb oldu. Bu, istehlakçı üçün ciddi bir fərq yaratmadı. İndi dünyada neft qiymətləri kəskin ucuzlaşıb, bu gün “Brent” markalı neft 75-76 dollardır. Bizdə “Premium” markalı benzinin qiymətini artırarkən, yəni 2 manat edərkən rəsmi açıqlama belə olmuşdu ki, dünyada neft qiymətləri 110 dollardır. “Premium” markalı benzini xaricdən aldığımıza görə qiyməti artırılmalıdır. İndi bəs necə olur ki, dünyada qiymət 110 dollara olanda qiyməti artırmaq mümkün olur, hazırda 75 dollardır, təqribən 35 dollar ucuzlaşma var, "Premium" markalı benzin də dünyada ucuzlaşıb. Heç Azərbaycana bunun heç bir təsiri olmadı. Necə iki manat idisə, elə də davam edir. Əgər vergiləri aksizlərə görə qiyməti artırmaq istəyirlərsə, bu da normal bir yanaşma deyil. Çünki “Premium” markalı benzinin onsuz da maya dəyəri aşağı düşüb. Əgər ucuz alınıbsa, maya dəyəri aşağı düşübsə, vergi artsa belə qiymət artmamalıdır. Hətta "Premium" markalı benzinin qiyməti ucuzlaşmalıdır. Təəssüf ki, biz bunu görmürük". Afaq MİRAYİQ,
Benzinin qiymətində artım gözləntisi - həm 95, həm Aİ-92...
