2015-ci il parlament seçkilərindən sonra formalaşan yeni tərkibli parlament yay tətilinə çıxıb. Milli Məclisin ötən dövrdəki fəaliyyətini qiymətləndirən Böyük Quruluş Partiyasının başqanı, Milli Məclisin deputatı Fazil Mustafa "Reytinq"ə müsahibəsində müxtəlif məsələlərə toxunub:
- Ötən dövr bir sıra qanunvericilik aktlarının dəyişdirilməsi və yeni qanunların qəbulu ilə yadda qaldı. Hesab edirəm ki, Milli Məclisdə fövqəladə bir dəyişiklik olmadı, hansısa islahatlar paketi, yeni dəyişikliklər formatı müzakirəyə çıxarılmadı. Sadəcə, yeni komitələr yarandı və yeni simalar komitə rəhbərliyinə gətirildi. Amma mahiyyət etibarı ilə ciddi dəyişikliklər olmadı. Ona görə də yeni situasiyadan danışmaq olmaz.
- Mənfi tendensiyalardan biri də odur ki, Milli Məclisin, millət vəkilinin ictimai rəydəki statusunun yüksəlməsi ilə bağlı da dəyişiklik baş vermədi...
- Bəli, Milli Məclisdə deputatların söz demək imkanı artan tendensiya ilə getmədi. Yeni parlamentin ötən dövrdəki fəaliyyətində, əvvəlki kimi fəallıq hiss olunmadı. Çünki əvvəllər daha gərgin debatlar, kəskin müzakirələr gedirdi.
Buna baxmayaraq, biz çalışdıq ki, Milli Məclisin tribunasından cəmiyyətin problemlərini gündəmə gətirək. Problemlərin həlli istiqamətində irəliləyişlər olmasa da, ən azı, insanlar görürlər ki, bir neçə şəxs tərəfindən onların problemi gündəmə gətirilir.
- Amma Milli Məclis rəhbərliyinin deputatlara münasibəti, davranışları da getdikcə sərtləşir. Bu barədə nə düşünürsünüz?
- Bu, daha çox fəal deputatlarla bağlı məsələdir. Belə deputatların hər hansı çıxışı narazılıqla qarşılanır. Məncə, bu da yanlış tendensiyadır, çünki Milli Məclisdə aktivlik hamının marağına uyğun olmalıdır. Ən azı, dinamik bir orqana insanlar daha çox dəyər verirlər.
Razıyam ki, rəhbərlik tərəfindən məhdudlaşdırıcı addımlar atılır. Çıxışların vaxtı, gündəlik məsələsinin müzakirəsi və digər məsələlərlə bağlı müəyyən narazılıqlar olur. Halbuki gündəlik məsələlərin müzakirəsi cəmiyyəti daha çox maraqlandırır. Təəssüf ki, hazırda Milli Məclisdə əvvəlki kimi bir canlılıq hiss olunmur. Bu da fəal deputatlar üçün arzuolunan deyil. Çünki Milli Məclisdə elə vəziyyət yaranıb ki, kimsə çıxış eləmək istəyəndə, daxildə bir narazılıq yaranır ki, tez qutarın, çıxıb evimizə gedək. Təbii ki, bu da yaxşı tendensiya deyil.
- Bir neçə gün öncə Milli Məclis sədri Oqtay Əsədovla deputat Zahid Oruc arasında gərginlik yaşandı və nəticədə deputata töhmət verildi. Amma bu, cəmiyyətdə birmənalı qarşılanmadı. Sizcə, baş verənlər nəyin nəticəsidir?
- Mən, bunun qiymətini İntizam Komitəsinin üzvü kimi vermişəm. Həmin qərarın əleyhinə səs verərək, bunun doğru olmadığını bildirmişəm. Çünki heç bir qəbahətli iş baş verməyib, kimsə kimsəni döyməyib, söyməyib.
Zahid Orucun deputat kimi fikir bildirmək hüququ, Milli Məclis sədrinin isə o fikrə iradını ifadə eləmək hüququ var. Eyni zamanda, Zahid Orucun o iradla razılaşmamaq hüququ mövcuddur. Hər kəs öz hüququnu həyata keçirib. Burada kiminsə kiməsə qarşı təhqiri, yaxud aşağılayıcı mövqeyi müşahidə olunmur. Buna görə də deputata töhmət verilməsi yanlış yanaşmadır. Hesab edirəm, o məsələni gündəmə gətirmək lazımdır ki, deputata töhmət verilməsi uyğunsuz yanaşmadır. Biz qanunvericilikdə bunu diqqətdən qaçırmışıq.
Deputata töhməti seçici verə bilər, Milli Məclis yox. Seçici ona səs verməyə bilər, əleyhinə kampaniya aparar ki, filan deputat mənim üçün çalışmır. Deputat kiminsə işçisi deyil ki, ona rahatlıqla töhmət verilsin.
Milli Məclis deputata töhmət verə bilər, amma seçici həmin deputatın fəaliyyətini yüksək qiymətləndirər. Əsas Milli Məclis deyil, xalqın iradəsidir. Milli Məclisin özü də bu iradədən formalaşır.
Hər halda, gələcəkdə məsələni gündəmə gətirmək lazımdır ki, deputata töhmət verilməsi doğru yanaşma deyil.
- Ancaq Oqtay Əsədovun davranışından hiss olunur ki, deputatlara tabeliyindəki məmurlar kimi yanaşır. Rəsmi, yaxud qeyri-rəsmi olaraq, spikerə belə bir səlahiyyət verilibmi?
- Spikerin əlavə səlahiyyətləri Məclis prosedurları ilə bağlıdır. Milli Məclis xəbərdarlıq edə, səs hüququndan məhrum edə bilər, amma bu, əsaslandırılmalıdır.
Deputat istənilən mövzuda, istənilən formada fikrini ifadə edə bilər. Hətta Konstitusiyada yazılıb ki, deputat Milli Məclis tribunasından səsləndirdiyi fikrə görə məsuliyyət daşımır. Belə bir məsuliyyət daşımırsa, hansısa çıxışa görə ondan məsuliyyət tələb eləmək doğru deyil.
Kiminsə kiməsə cavab verməsi, fikir ayrılıqlarının olması normal prosedurdur. Burada qəbahət görmürəm. Sədr öz fikrini deyə bilər ki, səninlə razılaşmıram, deputatın da öz fikrini bildirmək hüququ var. Bunu şişirtmək, böyütmək, inzibati cəza səviyyəsinə gətirmək yanlışdır.
Onu da nəzərə çatdırım ki, spiker, yaxud vitse-spiker imtiyazca üstün deyillər. Çünki onlar da hər hansı dairədən seçilirlər və seçici qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Yuxarıda oturan şəxsin hər şeyi doğru bildiyini və dediyini təlqin eləmək yanlış nəticələrə gətirib çıxara bilər. Məncə, buna görə hər hansı aqressivlik yolverilməzdir.
Təbii ki, zaman-zaman belə hallar olur. Amma öz hüququnu qoruyan deputatlar bu tendensiyanın genişlənməsinə imkan vermirlər. Bəziləri var ki, bunu normal qəbul edirlər, bu da onların öz problemidir.
- Analoji proses Sizinlə bağlı baş versəydi, reaksiyanız necə olardı?
- Mənimlə bağlı bu cür hallar baş verib, amma sözümü də deyirəm. İstər sədr olsun, istər müavinlər, haqlı irad olanda susuram, amma mən haqlı olanda sözümü deyirəm və mövqeyimdə qalıram.
Hesab edirəm ki, ümumiyyətlə, fikirlərə müdaxilə etmək doğru deyil. Deputat parlament rəhbərliyi qarşısında məsuliyyət daşımır, hər bir deputatın çıxışının cavabdehliyi onun özünə aiddir. Kimsə doğru, yaxud yanlış olmasını qiymətləndirə bilməz, sadəcə, öz mövqeyini ifadə edə bilər. Kimsə öz fikrini deməməlidir,- yanaşması, artıq parlament etikasından kənardır.
- Fazil bəy, millət vəkilinin sözü kəsilirsə, hətta aşağılayıcı ifadələrə məruz qalırsa, bunun ardınca töhmət alırsa, o zaman həmin deputat öz hüququnu necə qorumalıdır?
- Bu, artıq ciddi bir sualdır. Hesab edirəm ki, bu sual bundan sonra hər zaman gündəmdə duracaq. Çıxışına, gündəlikdən kənar danışdığına görə millət vəkilinə qarşı çıxmaq, yaranan gərginliyə görə töhmət vermək həqiqətən sual doğurur. Hesab edirəm ki, bundan sonrakı mərhələdə istər Milli Məclis rəhbərliyi, istərsə də deputatlar məsələnin bu həddə qədər gəlib çıxmasına yol verməməlidirlər. Nə deputat bu səviyyədə inzibati cəza almalıdır, nə də rəhbərlik səlahiyyətindən istifadəyə üstünlük verməlidir. Çünki biz insanları alışdırmalıyıq ki, parlament ciddi müzakirə yeridir. Təki mübahisələr, gərginliklər parlament müstəvisində olsun, küçədə yox.
Bu, cəmiyyətin özünə də faydalıdır. Belə olan təqdirdə, cəmiyyətdə də insanlar bir-birinə qarşı dözümsüzlüyü aradan qaldırır, daha xoşgörüylə münasibətlər tənzimlənir. Hər halda, bütün bunları deputatlar da, Milli Məclisin rəhbərliyində təmsil olunanlar da anlamalıdırlar.
"Deputat kiminsə işçisi deyil ki, ona rahatlıqla töhmət verilsin" - Fazil Mustafa
